Interview over TCS met Berteke Waaldijk en Feike Dietz
Wie aan de opleiding Taal- en cultuurstudies (TCS) denkt, denkt al snel aan Berteke Waaldijk. Al sinds 2004 is zij de opleidingscoördinator en hét gezicht van TCS. Sinds 2020-2021 is er echter iets veranderd. TCS heeft nu 2 opleidingscoördinatoren bij wie je als student terecht kunt: Berteke Waaldijk en Feike Dietz. Studenten Joppe Bakelaar en Wessel van Wijngaarden hielden een dubbelinterview en spraken met Berteke en Feike over het unieke karakter van TCS en de bijkomende organisatorische uitdagingen, over het soort studenten dat TCS trekt en aflevert, over het leven (in Utrecht) en over de toekomst van een van de oudste interdisciplinaire opleidingen van Nederland.
Unieke interdisciplinaire studie
De studie Taal- en cultuurstudies is soms een wat vreemde eend in de ‘geesteswetenschappelijke bijt’. Bij TCS stel je, binnen randvoorwaarden, je eigen programma samen door cursussen te volgen bij andere opleidingen van de faculteit Geesteswetenschapppen (en vaak daarbuiten). De opleiding biedt zelf een beperkt aantal eigen vakken aan en heeft in principe geen eigen docententeam. De opleidingscoördinator heeft daarom een belangrijke rol binnen TCS.
Van 1 naar 2 opleidingscoördinatoren
De opleidingscoördinator heeft als taak de boel draaiende te houden en het enthousiasme voor het interdisciplinaire concept bij studenten, collega’s en studiekiezers aan te wakkeren. TCS runnen is, zo vertelt Berteke “echt een combinatie van allerhande formele én informele dingen organiseren. Sterker nog, het formele deel blijft onaangeroerd, wanneer daar informeel omheen niks gebeurt”. Feike, sinds afgelopen jaar de tweede TCS-opleidingscoördinator naast Berteke, voegt eraan toe dat TCS een specifieke visie op onderwijs en studentontwikkeling uitdraagt: waar veel andere eerstejaars binnen de faculteit hun studie beginnen met een vaststaand disciplinair curriculum, beginnen TCS-studenten met heel breed rondkijken en specialiseren zij zich pas gaandeweg. Feike: “Als opleidingscoördinator zie ik het als mijn taak om dat onderscheidende TCS-verhaal uit te dragen binnen de faculteit.”
Ik moet me soms realiseren dat je niet als TCS’er geboren wordt.
Berteke Waaldijk | Prof. dr. Maria Lambertina (Berteke) Waaldijk | hoogleraar | muziekliefhebber | pianospeler (in wording) | 63 jaar oud | Genderstudies en Geschiedenis | draagt soms een roze badjas | geniet van de ondergaande zon en de drukte op het Janskerkhof vanuit het raam van haar werkkamer | trotse oma van twee kleinkinderen | had in een ander leven graag accountant willen zijn
Afgelopen jaren is Berteke gaan nadenken over de toekomst en haar rol binnen de opleiding. Ze is nu al meer dan 16 jaar opleidingscoördinator van TCS en gaat in 2024 met emeritaat. In het licht daarvan is er besloten om de komende jaren 2 opleidingscoördinatoren voor TCS aan te stellen. Niet alleen om op die manier een overgang soepel te laten verlopen, maar ook om ruimte te maken voor een andere kijk op de opleiding. In de praktijk van alledag doen Berteke en Feike niet alles samen, maar hebben ze de taken en de periodes van het jaar verdeeld, dus vanaf nu heb je als student, medewerker of ondersteuner soms te maken met Berteke en soms met Feike.
Ik vind het altijd bijzonder om studenten te zien die zich in hun TOC voor het eerst wetenschapper of onderzoeker voelen. Die liefde die zich daar voor een bepaalde specialisatie ontwikkelt, dat vind ik magisch.
Feike Dietz | Dr Feike Marloes Dietz | onderzoeker en docent | in het geheim Nederlandstalige singer-songwriter | 37 jaar oud | Vroegmoderne Nederlandse Letterkunde | schrijft over de liedjes van Kinderen voor Kinderen | blije moeder van (bijna) twee | geniet van de ‘historische sensatie’ in haar werkkamer aan het Domplein
Feike vertelt: “soms merk ik dat Berteke echt op haar handen moet zitten, om mij niet te helpen. Ze heeft het natuurlijk zo lang alleen gedaan. En het is ook spannend, het coördineren van TCS. In vergelijking met bijvoorbeeld het coördineren van een masteropleiding, dat ik hiervoor deed, zit ik nu veel minder binnen de veilige omgeving van één discipline en departement. Maar ik vind het ook heel leuk. Ik leer nu veel meer over de gehele faculteit, krijg veel meer strategisch inzicht. Het is nu vooral nog veel inwerken, maar ik heb het idee dat we goed op weg zijn naar een manier van samenwerken en samen opleidingscoördinator zijn. We gaan gewoon steeds meer ontdekken waar de winst zit. Naar wat we samen kunnen doen, wat we beter alleen kunnen doen, wat Berteke bijvoorbeeld het beste kan blijven doen, en waar ik mijn kans moet pakken.”
Geen grote verschillen tussen de opleidingscoördinatoren
Op de vraag of er grote verschillen zitten tussen hoe beiden denken over de opleiding, wordt eenduidig gereageerd: nee. Feike en Berteke denken, gelukkig, grotendeels hetzelfde over TCS. Ze vinden het beiden heel belangrijk dat alles goed geregeld is, maar dat er vooral ook ruimte is voor spontaniteit en informele zaken. Feike merkt hierbij op dat zij zich wel iets meer ‘aan de regels houdt’ dan Berteke. Berteke is informeler, neemt meer de ruimte. Zij beseft op haar beurt, sinds ze met Feike samenwerkt, dat dat misschien niet altijd het meest duurzame voor de opleiding is. Bertekes grote persoonlijke betrokkenheid bij TCS is in de loop der jaren gegroeid. “Ik moet me soms realiseren dat je niet als TCS’er geboren wordt”, zegt ze daar zelf over met een knipoog. Ze ziet het belang in van de soms iets zakelijkere benadering die Feike inbrengt. Verveeld heb ik me nog nooit. De universiteit is een heerlijke werkplek, elke jaar zijn er blikken vol met nieuwe studenten waar je van kunt leren. Geweldig.
Gemeenschappelijk mailadres
Sinds begin dit jaar kun je de opleidingscoördinatoren bereiken op hun gezamenlijke e-mailadres.
Je wordt direct ergens in betrokken, je moet meteen verbindingen leggen en actief met de stof aan de slag. Dat is de kern van TCS
Taal- en cultuurstudies | Multidisciplinair | Kiezen, Combineren & Verder kijken | Meer dan 56 verdiepingspakketten | Verplichte stage of buitenlandstudie | Studiestichting Alias | Community Based Reasearch
Kern van de opleiding TCS
De kern van de opleiding ligt wat Feike en Berteke betreft in het radicale vertrouwen dat de opleiding stelt in haar studenten om een eigen programma samen te stellen. Jonge mensen direct serieus nemen en helpen in de keuzes die zij maken, dat is soms lastig, maar vooral heel mooi en bijzonder. De opleiding helpt studenten echt te laten bloeien, zo stellen beiden.
Thematisch oriënterende cursussen (TOC’s)
De verplichte thematisch oriënterende cursussen (TOC’s) in het eerste semester helpen bij het maken van keuzes. Je staat als student opeens middenin een wetenschappelijke of maatschappelijke discussie en er wordt direct gevraagd wat jouw rol daarin is. TCS doet niet aan voorzichtig introduceren. Je wordt direct ergens in betrokken, je moet meteen verbindingen leggen en actief met de stof aan de slag. Dat is de kern van TCS.
Disciplinaire kennis combineren met bredere perspectieven
Een andere belangrijke pijler van de opleiding is het combineren van disciplinaire kennis met bredere perspectieven. Zoals Berteke zegt: “Specialistische kennis is mooi, maar je kunt die beter op waarde schatten en er echt iets mee doen, als je ook weet in welke contexten die ingezet wordt”. “Dat is de TCS’er”, vult Feike aan. “Die ziet het bredere plaatje, niet alleen van de wetenschappelijke discussies waarin studenten participeren, maar ook van het maatschappelijke veld waarin geesteswetenschappelijke kennis een rol speelt. Bij TCS zie je dat bijvoorbeeld heel concreet terug in de verplichte stage, of het studeren in het buitenland.”
De universiteit is een heerlijke werkplek. Elk jaar zijn er blikken vol met nieuwe studenten waar je van kunt leren.
Betrokkenheid
Feike en Berteke benadrukken dat zij TCS niet alleen maken. De twee TCS-studieadviseurs zijn onmisbaar, net als de ondersteunende staf die het onderwijsprogramma mogelijk maakt. Docenten van andere opleidingen in de faculteit werken bij TCS als bijvoorbeeld kerndocent of hoofdrichtingsadviseur. Het is belangrijk dat die collega’s voor langere tijd aan TCS gebonden zijn, zodat zij zich ook mede ambassadeur van de opleiding kunnen gaan voelen. Dat kan bijvoorbeeld door tutor te worden, of in de Opleidingscommissie plaats te nemen. Anderzijds is het ook heel belangrijk dat die mensen bij hun eigen vakgebied betrokken blijven, dat ze zo op de hoogte blijven van alle vorderingen in hun eigen specialismes.
Het zou mooi zijn als TCS een plek werd waar je met zowel disciplinaire als interdisciplinaire kennis aan de slag kunt, jezelf bent en zowel binnen als buiten de UU aan het werk bent.
Veranderingen de komende jaren
Ruimte voor veranderingen binnen de opleiding is er altijd, zo stellen beiden. Feike formuleert een aantal ambities. Zij wil TCS, binnen de bredere School Liberal Arts, nog verder benutten als dé plek binnen de geesteswetenschappen waar je over de/je grenzen heen kunt kijken. “Een plek waar je met zowel disciplinaire als interdisciplinaire kennis aan de slag kunt, jezelf bent en zowel binnen als buiten de UU aan het werk bent. Ik zou het prachtig vinden als studenten van disciplinaire studies naar onze-vakken komen om daar met TCS-studenten te reflecteren, verder te kijken. Wat dat betreft zou ik graag meer uitwisseling willen met de rest van de faculteit, nog meer samenwerken.”
Nieuwe minor
Een voorbeeld van uitwisseling is de nieuwe minor, ‘Geesteswetenschappen in de beroepspraktijk’, een ‘stageminor voor studenten uit andere bacheloropleidingen. Berteke vertelt: “Ik geniet daar echt van, als ik zie wat studenten daar met hun wetenschappelijke kennis doen in de samenleving. Dat heb ik overigens ook als ik hoor wat TCS-studenten hebben gedaan tijdens hun stage, of tijdens hun buitenlandse reis. Ik zie zulke maatschappelijk geëngageerde mensen, die graag dingen doen buiten de academische wereld. Heel mooi. Dat community-engaged leren, dat zou ik graag over willen brengen op de meer klassieke disciplines.”
Naam Taal- en cultuurstudies
Ook de naam van de opleiding is soms onderwerp van gesprek. De afgelopen jaren hebben studenten regelmatig gevraagd of de naam niet aangepast kan worden. Op initiatief van de Opleidingscommissie is er in 2921 tijdens het Onderwijsgesprek een discussie over de naam gevoerd, en een advies uitgebracht die naam te heroverwegen. Berteke en Feike vinden het belangrijk om dit advies serieus te nemen. Wat hun betreft hangt de naam van de opleiding samen met grotere vraagstukken over de manier waarop TCS zich profileert binnen de veranderende academische wereld, waarin steeds meer interdisciplinaire opleidingen ontstaan. Het is daarom wel een project voor de lange termijn, vertelt Feike. De vraag wat TCS precies wil zijn en moet uitstralen, is niet eenvoudig. Een eventuele nieuwe naam moet voor honderd procent passen bij de opleiding. Want verander je de naam, dan moet je misschien ook de eindtermen bijstellen, toetsing aanpassen en het programma omgooien. Kortom, een hele klus.
Dat is de TCS’er; die ziet het bredere plaatje. Niet alleen een disciplinaire wetenschappelijke denker, maar ook uitermate betrokken bij het maatschappelijke veld
Berteke benadrukt wel dat het iets is waar ze serieus mee aan de slag gaan. Dit hele vraagstuk ziet ze als het bewijs van het succes van de opleiding die kritische en reflecterende studenten wil opleiden: de vraag komt van onderop, van studenten die kritisch reflecteren op hun eigen nest, TCS.
Gebrek aan diversiteit
De opleidingscoördinatoren zien ook een bredere uitdaging binnen de faculteit (en de rest van de universiteit). Ze concluderen dat de samenstelling van de staf van de Universiteit Utrecht (UU) in sommige opzichten erg eenzijdig is. Mensen met een fysieke beperking, met een migratie-achtergrond, uit families zonder academische opleiding, met een donkere huidskleur zijn zwaar ondervertegenwoordigd. De universiteit zou op dat gebied moeten veranderen. Dat is ook voor TCS een gemis. Zowel bij de studenten als bij de medewerkers zou bredere diversiteit beter zijn, zo zijn beiden van mening. De School Liberal Arts (waar TCS onder valt) was dan ook heel trots dat een docent die ook bij TCS werkte, de UU Diversity Award won.
Ik vind het heel mooi dat onze studenten bij het afstuderen geïnterviewd worden ... Je ziet studenten die van jonge mensen echt uitgegroeid zijn tot volwassen. Dat is prachtig, dat is voor mij echt een kick-moment.
Mooiste momenten
Als we Feike en Berteke vragen naar de mooiste momenten die ze beleefd hebben bij TCS, dan moeten ze even nadenken. Er is zoveel, zegt Berteke. Uiteindelijk vertelt ze: “Ik vind het heel mooi, en ben dan ook echt trots, dat onze studenten bij het afstuderen geïnterviewd worden. Dat heb ik ooit zelf bedacht en ik vind dat altijd een heel interessant moment. De studenten presenteren zichzelf daar na al die jaren studie. Ik vind het heel bijzonder om dan al die verschillende verhalen te horen. Dan wordt die breedte van de TCS-studenten echt concreet en wordt duidelijk wat het maken van allerlei keuzes oplevert. Je ziet studenten die van jonge mensen echt uitgegroeid zijn tot volwassen. Dat is prachtig, dat is voor mij echt een kick-moment.”
Die liefde die zich bij de thematisch oriënterende cursussen voor een bepaalde specialisatie ontwikkelt, dat vind ik magisch.
Feike vertelt: “Ik vind het altijd bijzonder om studenten te zien die zich in hun TOC voor het eerst wetenschapper of onderzoeker voelen. Die liefde die zich daar voor een bepaalde specialisatie ontwikkelt, dat vind ik magisch. Later, als de onderzoekjes die ze tijdens de TOC gedaan hebben gepresenteerd worden, dan zie je wat die eerstejaars in die paar weken geleerd en onderzocht hebben. Ze maken de verbinding tussen theorie, wetenschappelijk denken en blijven dicht bij zichzelf. Geweldig.”
Studievereniging Alias
We staan aan het einde van ons gesprek ook nog even stil bij Studiestichting Alias, omdat die volgens de opleidingscoördinatoren niet onbenoemd mag blijven. Het is de drijvende motor achter de studentencommunity rondom de studie. Onmisbaar, volgens Berteke en Feike. Alias kan niet genoeg geprezen worden. De stichting voelt voor hen aan als een hele mooie partner. Het is ook, zo vertelt Berteke, een geweldige manier om laagdrempelig met studenten in contact te blijven en te horen wat er speelt. Over wat er goed gaat, maar zeker ook over wat er beter kan. Daarnaast zijn alle activiteiten die er georganiseerd worden en het enthousiasme wat er leeft geweldig. Het is bij een opleiding zoals TCS, met zoveel verschillende studenten en interesses, best lastig om er één geheel van te maken, maar dankzij Alias lukt dat toch.
De samenwerking met Alias is heel belangrijk voor TCS
Dat is ongetwijfeld onder andere het resultaat van de jaarlijks wisselende besturen, die zich volgens Berteke drie slagen in de rondte werken en enorm professioneel zijn. “Ze voelen zich echt verantwoordelijk, dat is niet overal zo. Die samenwerking is heel belangrijk voor TCS, daar ben ik heel blij mee. Bijzonder vind ik ook de variatie aan mensen die Alias trekt. Er is veel mogelijk. Je kunt heel actief zijn, of juist minder, maar alles is goed. Je kunt zelf bepalen hoeveel je meedoet.” Berteke moet soms lachen om de kleur roze en de discussies die daar bij tijd en wijle over gevoerd worden. Ze denkt terug aan de roze badjas, die ze enkele jaren geleden kreeg toen ze even wegging bij TCS. Ze heeft ‘m nog steeds. Ze citeert de tekst die erop geborduurd is: “ik ben zo in mijn sas met ALIAS”. Ook Feike sluit zich aan bij de warme gevoelens die Berteke heeft voor de studiestichting. Zij zette zich afgelopen jaar samen met het bestuur in voor het uitbreiden en herintroduceren van het eerstejaarsmentoraat. Alias was in dit proces een zeer professionele partner. “Ik vond het heel mooi, om zo gezamenlijk met de studenten dingen te bereiken.”
We verlaten de Trans, waar we met elkaar spreken, om foto’s te maken op het Domplein. Het blijken later de eerste foto’s te zijn van Berteke en Feike samen als opleidingscoördinatoren.