De onderzoekscyclus in wetenschappelijke teksten

1. Probleemanalyse

In de eerste fase van de onderzoekscyclus wordt een open onderzoeksvraag geformuleerd. Wat jij wilt onderzoeken wordt gevoed door waarnemingen, theorieën, resultaten en ervaringen. Met het onderzoek wil je een bepaald ‘probleem’ oplossen. Dit probleem kan je afbakenen door vragen zoals:

1. Waarom is de vraagstelling relevant? 
2. Wat levert het beantwoorden van de onderzoeksvraag op?
3. Wat is er al bekend over het onderwerp, en wat niet?

Het afbakenen van het probleem waarvoor je een oplossing zoekt, en een concrete vraagstelling zijn heel belangrijk om je onderzoek uitvoerbaar te maken. Het formuleren van deelvragen helpt daarbij. Het (verwachte) antwoord op de onderzoeksvraag is de toetsbare onderzoekshypothese, die wordt beargumenteerd door bestaande inzichten en literatuur.

2. Onderzoeksplan

In deze fase geef je aan hoe je de onderzoeksvraag gaat beantwoorden. Waarom ga je welke literatuur met elkaar vergelijken, of waarom worden welke experimenten uitgevoerd? Naast een verantwoording van je methoden/technieken is het ook belangrijk om na te denken over de opzet van je experiment, gelet op controles, groepen, meetpunten en op welke wijze de data moeten worden geanalyseerd (inclusief statistische benadering). In deze fase stel je ook hypothesen voor de verschillende proeven op. Deze voorspellingen ondersteunen de onderzoekshypothese, zijn toetsbaar en zijn meer gericht op de te verwachten waarneming.

3. Uitvoering

Bij een theoretisch onderzoek maakt een literatuurstudie, waarin je verschillende theorieën en concepten uitwerkt, deel uit van de dataverzameling. Bij praktisch onderzoek bestaat de dataverzameling uit de uitvoering van experimenten en het verzamelen van kwantitatieve data. In deze fase is het belangrijk zeer nauwkeurig te werk te gaan en al je zintuigen te gebruiken, omdat afwijkingen van het protocol onverwachte resultaten kunnen verklaren.

4. Resultaten

De verzamelde data staat niet gelijk aan een resultaat. De data moet mogelijk nog getransformeerd worden of er zullen eerst nog bepaalde berekeningen moeten worden uitgevoerd. Voor iedere onderzoeker is het belangrijk te begrijpen hoe en waarom een berekening is uitgevoerd. De resultaten dienen uiteraard eenvoudig herleidbaar te zijn naar de ruwe data. Hier heb je over nagedacht tijdens het maken van het onderzoeksplan. De resultaten grijpen terug op de onderzoekvraag en het probleem dat je probeert op te lossen, en ze zullen de hypothese bevestigen of weerleggen.

5. Conclusies

In de conclusie beantwoord je de onderzoeksvraag en evalueer je de kwaliteit van je onderzoek. Hiervoor ga je jouw resultaten met elkaar vergelijken, interpreteren en bepaal je hoe ze zich verhouden tot de oorspronkelijke waarneming en/of de bestaande literatuur. Je evalueert of je hebt gemeten wat je had willen meten en of de resultaten betrouwbaar zijn. Daarbij bepaal je de sterke punten en de limitatie van je studie. 

6. Rapportage

In de rapportage kijk je terug op alle voorgaande fasen en verwerk je deze in een geschreven stuk of een presentatie. De eerdere waarnemingen en conclusies leiden tot nieuwe inzichten, concepten en theorieën welke in een nieuwe cyclus kunnen worden getoetst. Een goed verslag laat een duidelijke samenhang zien tussen de verschillende onderdelen van de onderzoekscyclus. Het is heel belangrijk dat de verschillende onderdelen van het verslag op elkaar aansluiten. Het zou vreemd zijn als de proefopzet niet bij de hypothese past of dat de conclusie een antwoord is op een totaal andere vraagstelling. 

Een samenhangend verhaal beantwoordt onderstaande vragen bevestigend:

• Is de observatie die heeft geleid tot dit onderzoek is helder beschreven?
• Is de relevantie helder beschreven? 
• Komt de onderzoeksvraag voort uit de beschreven observatie?
• Is de onderzoekshypothese een antwoord op de onderzoeksvraag? 
• Is de onderzoekshypothese goed onderbouwd? 
• Is de voorspelling toetsbaar?
• Worden alle resultaten uitgelegd?
• Passen de (interpretaties van de) resultaten bij de gemaakte conclusies?

• Worden de conclusies vergeleken met de voorspellingen en de onderzoekshypothese?

Draagt de betekenis van de conclusies bij de (beschreven) wetenschappelijke en maatschappelijke relevantie van het onderzoek?

In de inleiding schrijf je van groot naar klein, zoals in dit voorbeeld 'An effective introduction for a paper'. Hierbij beschrijf je de volgende elementen in deze volgorde: 

1. Een beschrijving van het probleemgebied of een observatie. 
   • Begin met het beschrijven van de brede context en/of de maatschappelijke relevantie van het probleem. 
   • Vanuit brede context richt je je specifieker op algemeen aanvaarde theorieën en concepten over dit onderwerp. Dit is algemene kennis uit de biologie of geneeskunde die je ook in lesboeken terugvindt. 
2. Vanuit deze bestaande kennis richt je je op de wetenschappelijke relevantie. Deze bestaat uit twee delen:
   • eerdere bevindingen (beschreven in de literatuur); 
   • het ‘gat in de kennis’ (wat is er nog niet bekend, of welk probleem blijft er bestaan met de huidige stand van zaken?). 
   • Deze wetenschappelijke relevantie biedt de aanleiding tot het onderzoek. 
3. Hoewel je onderzoeksvraag centraal staat in je onderzoek, stel je deze vraag niet letterlijk in je introductie.  
   • In plaats van de onderzoeksvraag letterlijk te stellen, kan je het doel van je experiment benoemen: welk probleem wil je oplossen? 
4. Na formulering van de onderzoeksvraag geef je de onderzoekshypothese.
   • Deze wordt ondersteund door de literatuur.
5. De inleiding wordt afgesloten met de onderzoeksopzet waarin je beschrijft hoe je de onderzoeksvraag gaat beantwoorden en wat je verwachtingen zijn. 

In de materialen en methoden beschrijf je gedetailleerd hoe en met behulp van welke materialen en reagentia een experiment is uitgevoerd. Je schrijft dit achteraf, dus in de verleden tijd. Vaak zijn dit antwoorden op vragen als wanneer, hoe lang en hoeveel? De materialen en methoden bevatten altijd informatie over:

• Apparatuur en reagentia: Merk of type apparatuur, instellingen van apparatuur, de omstandigheden waaronder de metingen plaatsvonden, temperatuur, pH, concentraties, vereenvoudigd schema van een ingewikkelde meetopstelling etc.
   
• Proefopzet en procedure: Wat voor metingen heb je gedaan, wanneer en in welke volgorde, van welke methoden heb je gebruik gemaakt, wat was je steekproefgrootte, het aantal replica-metingen etc.
   
• Verwerking en betrouwbaarheid van de data: Berekeningen en transformaties van de data, statistiek.

De lezer moet het experiment kunnen herhalen om je resultaten te verifiëren. Kleine details zijn daarom uitermate belangrijk. Indien de methode gelijk is aan eerder (gepubliceerd) werk volstaat soms ook een verwijzing naar deze literatuur. Omdat je beschrijft hoe (reeds gedane) experimenten zijn uitgevoerd, schrijf je de materialen en methoden in de verleden tijd.

De resultatensectie geeft een beschrijving van de gemaakte observaties tijdens het experiment en een beschrijving van de resultaten die antwoord geven op je onderzoeksvraag. Een veelgemaakte fout is dat de resultaten wel voortkomen uit de data van het uitgevoerde experiment, maar dat deze niet aansluiten bij de onderzoeksvraag en hypothesen. Bedenk dus eerst welke resultaten je absoluut moet laten zien om de boodschap die je hebt over te brengen op de lezer en welke resultaten je conclusies zullen onderbouwen. Het is vaak makkelijker om eerst je tabellen en figuren op te stellen. Deze vormen de leidraad voor de resultatensectie, zodat je in de geschreven tekst kan beschrijven wat je in de figuren en tabellen ziet. De geschreven tekst ondersteunt de figuren, maar is in principe ook te begrijpen zonder de figuren. 

Interpretatie van de resultaten

De interpretatie van de resultaten en de conclusies hoort in principe thuis in de discussie, niet in de resultaten. Het kan echter voorkomen dat voor de hand liggende verklaringen wel al in de resultaten worden vermeld. Afhankelijk van het wetenschappelijke tijdschrift (en je docent) is het soms een bewuste keuze om je resultaten al wel te interpreteren in de resultaten (controleer dit bij je docent!). Net als de materialen en methoden worden de resultaten in de verleden tijd geschreven.

De discussie is meer dan het bespreken van je resultaten (dat heb je al gedaan) en een foutenanalyse. In de discussie ga je je resultaten interpreteren en probeer je je resultaten juist te verklaren en in context te plaatsen. Volgens het zandlopermodel beschrijf je hier de volgende elementen van klein naar groot (dus in onderstaande volgorde):

• Je beantwoordt de vraagstelling (conclusie) uit de inleiding en geeft aan of je onderzoekshypothese klopt.
• Je geeft een onderbouwde verklaring en interpretatie voor jouw resultaten (deelconclusies) en geeft aan of de experimenten voldoen aan je verwachtingen.
• Wat betekenen je resultaten voor jouw onderzoek?

Om je resultaten in een bredere context te plaatsen ga je jouw resultaten vergelijken met het werk van anderen: 

• Komen de resultaten overeen? Waarom wel of niet?
• Wat betekenen je resultaten voor het onderzoeksgebied (wetenschappelijke relevantie)?
• Leiden jouw resultaten (samen met de data van anderen) tot nieuwe inzichten en hypotheses?
• Hoe dragen je resultaten en de nieuwe inzichten bij aan de maatschappelijke relevantie?
• Als je nieuwe onderzoeksvragen (op basis van je nieuwe inzichten) wil beantwoorden: hoe zou je dat aanpakken?

De conclusie is, zoals het lijstje hierboven suggereert, een onderdeel van de discussie, maar sommige docenten of tijdschriften zien liever een aparte samenvattende conclusie.